Peter Shaffer’ın 1973 yılında kaleme aldığı “Equus” (Küheylan), psikolojik derinliği, felsefi alt metinleri ve tüyler ürpertici atmosferiyle tiyatro tarihinin en dikkat çekici oyunlarından biridir. Oyunun baş karakterleri olan Alan Strang ve Dr. Martin Dysart, izleyicileri insan psikolojisinin ve modern toplumun sorgulanması gereken yanlarıyla yüzleştirir. “Equus”, insan ruhunun karanlık noktalarını, inancı, özgürlük arayışını ve bastırılmış arzuların ortaya çıkışını anlatan çok katmanlı bir tiyatro eseridir.
Bu yazıda, “Equus” oyununun konusunu, tematik analizini ve karakterlerin derinliğini inceleyeceğiz.
1. “Equus” Oyununun Konusu
Oyun, 17 yaşındaki Alan Strang’in, altı tane ata gözlerini oyma suçunu işlemesiyle başlar. Polis, psikiyatrist Dr. Martin Dysart‘tan bu olaydaki psikolojik faktörleri incelemesini ister. Alan, atlara olağanüstü bir hayranlık ve tapma duygusuyla bağlıdır. Ancak bu bağlılık, modern toplumun kabul edemeyeceği bir şekilde cinsel, dünyevi ve kutsal bir karışıma dönüşmüştür.
Dr. Dysart, Alan’ın zihninin derinliklerine indikçe, gencin aile baskısından, dinle ilgili çatışmalarından ve modern toplumun bireyin arzularını nasıl bastırdığından etkilenmiş olduğunu fark eder. Alan’ın küheylan olarak adlandırdığı atlara duyduğu hayranlık, bir tapınma ritüeline dönüşmüştür ve sonunda kontrol edilemez bir hale gelerek trajediye yol açmıştır.
2. Oyunun Tematik Analizi
a) Bireysel Özgürlük vs. Toplumsal Baskı
Alan, kendisini atlara adarken, modern toplumun düşünüeleri ve ailesinin dindar baskıları altında ezilir. Oyun boyunca Alan’ın doğanın bir parçası olmaya çalıştığı, ancak toplumun onu dizginlemeye çalıştığı fark edilir. “Equus”, insanın vahşi yanıyla uygar tarafı arasındaki savaşı derinlemesine irdeler.
b) Din, Mitoloji ve Tapınma
Oyunda Alan’ın atlara olan bağlılığı, mistik bir inanç sistemi gibi sunulur. Bu bağlılık, hem Hristiyanlıktaki Tanrı kavramına hem de pagan inançlarına benzetilir. Atlar, Alan’ın kutsal varlıkları haline gelir ve Equus (Küheylan) onun tanrısı olur.
c) Psikolojik Derinlik ve Bastırılmış Arzular
Shaffer, Freudyen psikoloji üzerinden Alan’ın saplantısını inceler. Babası otoriter ve dinsel baskılarla doludur, annesi ise pasiftir. Alan’ın erotik duyguları atlarla sentezlenmiş, bu da karmaşık bir tapınma ve saplantı ilişkisi yaratmıştır.
3. Karakter Analizleri
a) Alan Strang
-
Alan, toplumun normlarına uymayan, kendisini doğaya ve atlara adamış bir gencidir.
-
Bastırılmış arzuları ve dinî baskılar nedeniyle psikolojik bir kriz yaşar.
-
Atlarla olan bağı, kutsal bir ibadete dönüşür.
b) Dr. Martin Dysart
-
Alan’ın tedavisini üstlenen psikiyatristtir.
-
Ancak kendi içinde de özgürlük ve bastırılmış arzular konusunda çatışma yaşar.
-
Alan’ı tedavi etmeye çalışırken, kendi hayatının monoton olduğunu ve Alan’ın tutkularını kıskandığını fark eder.
4. Oyunun Sahnelemeleri ve Etkisi
“Equus” (Küheylan), Broadway ve Londra sahnelerinde uzun süre oynanarak çok sayıda ödül kazanmıştır. 2007 yılında, “Harry Potter” serisiyle tanınan Daniel Radcliffe, Alan Strang rolünü canlandırıp oyunun yeni nesil izleyicilere ulaşmasını sağlamıştır.
Shaffer’ın oyunu, tiyatro tarihinde en cesur psikolojik dramalardan biri olarak kabul edilir ve günümüzde de sahnelenmeye devam etmektedir.
“Equus”, bireyin kendisini bulma sürecini, toplumsal normlarla savaşını ve insan psikolojisinin derinliklerini sorgulayan bir tiyatro eseridir. Alan ve Dr. Dysart’ın çatışması, her izleyiciye “normal” kavramını tekrar düşünme fırsatı sunar.**